Pek çok insan sadece iman ettik demenin, tam bir müslüman ya da “cennet ehli” bir müslüman olmaları için yeterli olacağı sanabilir. Oysa iman ettiğini beyan etmek, Kuran’a dayalı olarak sürdürülecek olan uzun bir eğitimin ilk adımıdır. Kuran’da Allah müminleri, “… Bizim Rabbimiz Allah’tır deyip, sonra dosdoğru bir istikamet tutturanlar…” (Fussilet Suresi, 30) olarak tanımlar. Bu dosdoğru istikamet Allah’ın, insanın imanını denemek ve olgunlaştırmak amacıyla yaratacağı pek çok imtihan ve engele rağmen tutturulacaktır. Allah ayetlerde şu şekilde bildirmektedir:
İnsanlar, (sadece) “iman ettik” diyerek, sınanmadan bırakılacaklarını mı sandılar? Andolsun, onlardan öncekileri sınadık; Allah, gerçekten doğruları da bilmekte ve gerçekten yalancıları da bilmektedir.” (Ankebut Suresi, 2-3)
Aslında geçici ve eksik olan bu dünyanın ve onun üzerinde sürdürdüğümüz hayatın yaratılmasındaki amaçların başında insanın imtihan edilmesi gelmektedir. İnsan için asıl yurt bu değildir ve bu geçici “bekleme salonu”nda yalnızca denenmek için bulunmaktadır. Kuran’da bu gerçek şu şekilde bildirilir:
“O, amel (davranış ve eylem) bakımından hanginizin daha iyi (ve güzel) olacağını denemek için ölümü ve hayatı yarattı. O, üstün ve güçlü olandır, çok bağışlayandır.” (Mülk Suresi, 2)
Sahip olduğu beden de insana bu amaçla verilmiştir. Allah şöyle buyurur:
“Şüphesiz Biz insanı, karmaşık olan bir damla sudan yarattık. Onu deniyoruz. Bundan dolayı onu işiten ve gören yaptık.” (İnsan Suresi, 2)
İnsanın denenmesinin farklı yöntemleri vardır. En önemlilerinden biri, Allah’ın imtihan amacıyla yarattığı zorluklardır. Bu durum Kuran’da şöyle açıklanır:
“Andolsun, Biz sizi biraz korku, açlık ve bir parça mallardan, canlardan ve ürünlerden eksiltmekle imtihan edeceğiz. Sabır gösterenleri müjdele.” (Bakara Suresi, 155)
Kuran’da da Resullerin ya da onların yolunu izleyen müminlerin nasıl imtihan edildiklerine dair pek çok örnek vardır. İman etmeleri üzerine ailelerinden ya da çevrelerinden aldıkları tepkiler, karşılaştıkları tehdit ve baskılar, iftiralar, alaya alınmalar, kendi yaptıkları hatalar, bunların hepsi birer denemedir. Bu sıkıntı ve zorluklara karşı müminden beklenen tavır, “… (Bana düşen) güzel bir sabırdır…” (Yusuf Suresi, 18) diyerek, hiçbir zaman Allah’ın rahmet ve yakınlığından kuşku duymadan ve her türlü zorluğu yine Allah’ın desteği ile aşacağını bilerek kararlılık göstermektir.
Sıkıntılar imtihan sebebi olduğu gibi, nimetler de imtihan sebebidir. Allah insana verdiği nimetle, onun olgunluğunu ve Kendisi’ne olan sadakatini dener.
Nimetle denemedeki amaç müminin, cahiliye karakterinin en önemli özelliklerinden biri olan, refaha ulaşınca şımarma basitliğinden uzak olduğunun ispatlanmasıdır. Bu basitlik, cahiliyedeki insanların büyük bir çoğunluğunda sıkça görülen bir karakter bozukluğudur.; Ellerine büyük bir servet ya da şöhret geçtiğinde şımarmaya, azgın bir gurur geliştirmeye, diğer insanlara karşı zalim ve kibirli davranmaya başlarlar. Bu gurur ve kibir nedeniyle kalpleri kaskatı olur ve Allah’tan tümüyle uzaklaşırlar.
Oysa nimet, insanın azması için değil, şükretmesi için vardır. Bunun şuurunda olan mümin, Kuran’da geçen ifadeyle “dünya hayatının geçici süsünü” sadece Allah’ın rızasını kazanmak için kullanır, dünyevi zevkleri ve güzellikleri tüketebilmek için yarışmaz. Yaşadığı hayatta hiçbir şey tesadüfen karşısına çıkmamıştır, mutlaka kendisinin nasıl bir davranışta bulunacağının sınanacağı bir durumla karşı karşıyadır. Bunu bilen biri artık dünyanın önemli bir sırrına vakıf olmuştur. Böylece Allah’ın hoşnut olacağı en güzel, en doğru ve en akılcı davranışı da göstermiş olur.
Kısa dünya hayatında Rabbimiz tarafından denendiğini kavrayan kişi dinin en önemli temellerinden birinin de idrakine varmış demektir. Bu nedenle tebliğ yapılan bir kişi, bu konuda öncelikle eğitilmelidir. Çünkü eğer gerçekten iman etmişse, kısa süre içinde türlü zorluklarla karşılaşacak ve samimi bir imana sahip olup olmayacağı konusunda denemeden geçirilecektir.
