Ümitsizlik, din ahlakından uzak yaşayan insanlarda sık rastlanan bir ruhi bozukluktur. Bu, insanların Allah’ın varlığını reddetmelerinden ya da Allah’ı gereği gibi tanıyıp bilmemelerinden kaynaklanır. İmandan ve dolayısıyla Kurani bilgiden yoksun olan bu insanlar etraflarında gerçekleşen tüm olayların tesadüfler sonucu meydana geldiğini düşünürler. Allah’ın herşeyi, Kendi belirlediği bir kader çerçevesinde yarattığının ve her an kontrolü altında tuttuğunun farkına varamazlar.
Bu nedenle başlarına gelen her türlü olumsuz olay kendileri için bir keder ve umutsuzluk vesilesi olur. Hatta kötü bir olaya gerek kalmadan, sırf kendi oluşturdukları kuruntu, vesvese ve endişeler bile onları derin bir ümitsizliğe düşürmeye yeterli olur.
Bu ruh halindeki bir insan her konuda, her olayda kötüye yoracak, olumsuz bir yön bulabilir. Herşeyden karamsarlığa ve umutsuzluğa sürüklenecek sonuçlar çıkarabilir. Çünkü kendisine ölçü olacak hiçbir yol göstericisi yoktur. Hayat felsefesini ve olaylara bakış açısını belirleyen şeylerin tesadüf, raslantı, şans gibi kavramlar olduğunu düşünür. Oysa bu kavramların ona umut ve güven verecek hiçbir güçleri yoktur. Tam tersine, bu kavramlara inanması ve hayatını bunların üzerine kurması, onun her türlü sıkıntıyı ve azabı yaşamasına sebep olur.
Böyle olması da doğaldır. Çünkü Allah’ı tanımamakla, O’nun insanlara bir rehber, rahmet ve müjde olarak gönderdiği Kuran’ı rehber edinmemekle kendi kendine zulmetmiş, çektiği tüm sıkıntılara kendisi sebep olmuştur. Kendisini ve tüm varlıkları sarıp kuşatan İlahi kaderden habersizdir. Bu yüzden, Allah’ın bilgisi ve dilemesiyle gerçekleşen herşeyi başıboş olaylar dizisi olarak algılar. Kısacası içinde bulunduğu büyük körlük ve cehalet, ona hayatı boyunca bir nevi cehennem azabı yaşatır.
İnkar edenler için durum böyleyken, kendini Müslüman tanıtan bazı kimseler de aynı ruh halini taşırlar. Müslüman olduklarını savunmalarına rağmen Kuran ahlakından uzak oldukları için olaylara yaklaşımları ve tepkileri de inkar edenlerden pek farklı değildir. Bütün olayları sebepler zincirinin, doğa kanunlarının, sosyal gelişmelerin, bir sonucu olarak değerlendirir, bu olayların tamamını Allah’ın yarattığını düşünmez ve bunların arkasındaki İlahi hikmeti ve amacı göremezler.
Oysa Kurani bakış açısı insana bütünüyle farklı bir kişilik kazandırır. Herşeye bu bakış açısıyla yaklaşan bir insan en başta, mümin olduğu için her olayın kendisi ve diğer müminler açısından hayırlı olduğunu bilir. Çünkü Allah müminlerin dostudur ve onlar için dünyada ve ahirette en hayırlı olanı dilemekte ve yaratmaktadır. Eğer olumsuz gibi görünen bir durumla karşılaşırsa bunu kötü şansa, uğursuzluğa, işlerin ters gitmesine bağlamaz. “Şer” gibi görünen bir olayın içinde, “…Olur ki hoşunuza gitmeyen bir şey, sizin için hayırlıdır…” (Bakara Suresi, 216) ayetinde işaret edildiği gibi Allah’ın çok büyük hayırlar yaratmış olabileceğini düşünür.
Herşeyin Allah’tan geldiğinin, Allah’ın dilemesiyle olduğunun bilinciyle, hiçbir şartta ve durumda üzüntüye, karamsarlığa ve umutsuzluğa kapılmaz. Bu dünyada herşeyin bir imtihan vesilesi olduğunu düşünerek karşısına çıkan olaylarda Kuran’da belirtilen en güzel ahlakı, en güzel davranış biçimini gösterir.
